Over mythevorming in een biografische roman – deel I

Twee blogs terug schreef ik dat het project voortzetting roman ‘De behouden stilte’ eindelijk van start gegaan was, en dat vrijwel meteen daarop de motor weer afgeslagen was. Ik zal u berichten hoe dat kwam.

De broers en zussen van mijn vader.

Super-super nakomertje

Ik ben een super-super nakomertje. Van de broers en zussen die mijn vader heeft gehad, heb ik er maar eentje gekend. Tot drie weken terug heb ik niet geweten hoeveel broers en zussen mijn vader precies gehad heeft.

Complex gezin

Dat krijg je als je geboren bent uit een tweede huwelijk. Mijn oudste halfbroer (1924-1989) had mijn vader kunnen zijn. Het tweede kind uit mijn vaders eerste huwelijk overleed in juni 1945 op zeventienjarige leeftijd aan difterie. Het kind dat daarna gekomen is, dat was dus al een nakomertje: mijn zus (1946-2006). Haar moeder, mijn vaders eerste vrouw, overleed anderhalve jaar na haar geboorte aan kanker.

Zwijgzame man en mededeelzame zus

Alleen al om deze twee verliezen is denk ik mijn vader een zwijgzame man geworden. Ik heb mijn vader nooit echt gekend. In mijn vorige blog schreef ik al dat ik het meeste over hem via mijn zus te horen heb gekregen. En die had het dus deels uit de tweede hand.

Van school gehaald

Zo vertelde ze mij dat onze vader – geboren en getogen in Klazienaveen - heel goed kon leren, maar van school werd gehaald nadat zijn eigen vader was overleden. Voortaan zou hij kostwinner moeten zijn, zijn moeder, broertjes en zusjes in leven zien te houden. Mijn vader moest al op heel vroege leeftijd gaan werken in het veen.

Aan de slag

Onder andere dat gegeven moet nog worden verwerkt in ‘De behouden stilte.’ Meteen na voltooiing van de eerste versie van die roman had ik al flink wat informatie over het werken in het veen van Zuidoost Drenthe verzameld. Aan de hand van die informatie had ik ook al zo’n beetje in mijn hoofd, in welke vormen ik het afgraven en verder bewerken van het veen in fictie zou kunnen omzetten. Als couleur locale. Maar ook in de direct-beleefde vorm, om de lezer te laten aanvoelen hoe zwaar dit werk eigenlijk wel was.

Nu was het dan eindelijk zo ver.

Ik sprokkelde de benodigde informatie voor de eerste veenscène bijeen. Terwijl ik een schema maakte voor die eerste scène, begonnen er in mij allerlei vragen op te borrelen:

Vragen, vragen

Had mijn vaders vader altijd in het veen gewerkt? En hadden op hun beurt zijn vader en grootvader dit ook gedaan? Kortom: ben ik voortgekomen uit een veenarbeidersgeslacht? Maar wat voor mijn roman belangrijker was: Hoeveel broers en zussen had mijn vader eigenlijk? En hebben een aantal broers en zussen ook in het veen moeten werken, nadat hun vader overleden was?

Stamboomonderzoek

Zo rond mijn twintigste heb ik een klein stamboompje opgezet, opgetekend uit de mond van mijn vader. Dat stampboompje ging terug tot mijn vaders ouders en grootouders, zonder zijtakken. Waarschijnlijk heb ik hem daar helemaal niet naar gevraagd.

Jaren later - nadat mijn belangstelling naar mijn voorouders weer was aangewakkerd en ik de beschikking gekregen had over internet - kwam ik niet veel verder. Deze maand echter vond ik op het internet zo veel informatie dat ik niet meer van ophouden wist. Ik ben terug kunnen gaan tot ongeveer 1700. Maar dit terzijde. Waar het mij in eerste instantie om ging was immers te achterhalen hoeveel broers en zussen mijn vader gehad heeft?

Vreemde constateringen

Hieronder de namen en de jaren van geboorte:

Jakob: 1891, Trienke: 1893, Antje: 1895, Annechien: 1898, Anne: 1902 (overleden in 1906), Hendrik: 1905.

Die Hendrik, dat was mijn vader… Hoezo voor zijn moeder, broers en zussen moeten zorgen? Die broers en zussen waren allemaal ouder dan mijn vader.

Mijn verbazing werd nog groter toen ik de sterfdatum van mijn vaders vader las. 25 mei 1924. Hoezo mijn vader van school gehaald om te gaan werken? In 1924 was hij negentien en het jaar daarop trouwde hij.

Het personage kruipt in het hoofd van de schrijver

Het schrijven van de eerste versie van ‘De behouden stilte’, tijdens de National Novel Writing Month van 2008, was een bijzondere ervaring: in de ik-vorm het leven van mijn vader neerzetten, terwijl hij zelf weinig tot niets over wat hij zoal had meegemaakt aan mij heeft losgelaten. Het meeste heb ik uit de tweede hand: van mijn moeder (mijn vaders tweede vrouw), mijn broer en vooral mijn zus (beiden geboren uit het eerste huwelijk van mijn vader). Het was een kwestie van, je de kale feiten eigen maken en je zo veel mogelijk in de situatie inleven. Doorleven. Vaak had ik tijdens het schrijven van die eerste versie van ‘De behouden stilte’ het gevoel dat ik door zijn ogen keek, dat hij bij mij aanwezig was – in mijn hoofd zat en mij de woorden influisterde, de woorden die hij in een bepaalde situatie in een ver verleden ooit eens zelf heeft gedacht.

Ik voelde me gezegend.

Voortzetting romanproject ‘De behouden stilte’ eindelijk van start

Na de voltooiing van de roman 'De IJskoning' en na een rustpauze van drie maanden, dacht ik alle ruimte vrij te hebben voor het verder werken aan ‘De Behouden stilte.’ Hij staat hier rechts van deze blog al meer dan een jaar vermeld als huidig project. Ook had ik dit huidig project meer dan een jaar geleden met trots aangekondigd in een blog.

Waarom heb ik nu pas ruimte gevonden voor dit huidig project? Omdat het mij in dat hele jaar 2014 niet is gelukt om van de ene roman naar de andere roman over te springen. In plaats daarvan was ik oude verhalen gaan verbeteren en ook een paar nieuwe gaan schrijven. In 2014 kon ik alleen maar creatief zijn met kortere teksten. In 2014 kreeg ik namelijk door allerlei veranderingen in mijn leven een nogal vol hoofd. In een vol hoofd is in mijn geval geen ruimte voor iets van langere adem, een roman.

Maar nu is het dan zover. Beter nog: ik ben al begonnen. Ja, de voortzetting van het romanproject ‘De behouden stilte’ is eindelijk van start gegaan. En de motor is meteen weer afgeslagen. Daarover in een volgende blog meer. En nog meer. Ja, regelmatig zal ik hier op deze site verslag doen van mijn ongetwijfeld lange weg naar de vervolmaking van ‘De behouden stilte.’