Met lange zinnen
schoonheidsprijzen winnen
Sommige schrijvers denken
misschien dat met het fabriceren van een lange zin de schoonheidsprijs te
winnen is. Daar is niks mis mee. Lange zinnen kunnen prachtig zijn. Ze kunnen
de lezer hypnotiseren, meevoeren in het verhaal.
Kafka heeft prachtige
lange zinnen geschreven, vooral in zijn ultrakorte verhalen. Lees maar eens Der plötzliche Spaziergang.
Helderheid
Maar een lange zin moet
wel helder zijn, niet noodzakelijk bij eerste lezing, maar toch zeker wel bij
de tweede. Anders haakt de lezer af. Kort gezegd gaat het bij heldere zinnen om
de juiste woorden en de juiste leestekens, beiden op de juiste plaats.
Even terzijde: is dit een wet?
Nee, dit is geen wet.
Want let op. Wanneer je schrijft: ‘Pietje was een beetje verward,’ dan zegt dat
niet zo veel. Geef je Pietjes gedachtewereld in een monologue interieur zo weer
dat de lezer denkt: ‘Die Pietje, die moet nodig eens praten met een
psycholoog’, dan heb je wat mij betreft de schoonheidsprijs
gewonnen.
Hardop leesbaarheid
Nog belangrijker vind ik dat
een lange zin hardop te lezen is, want het allereerst heb je de
ademhaling, dan de taal en dan pas de op die ademhaling en taal gebaseerde
tekst.
Zelfs de langste
plaatsnamen zijn op de ademhaling uit te spreken. De op drie na langste
plaatsnaam is van een dorp uit Wales:
Llanfairpwllgwyngyllgogerychwyrndrobwyll-llantysiliogogogoch.
Het betekent:
The church of St. Mary in
the hollow of white hazel trees near the rapid whirlpool by St. Tysilio's of
the red cave.
Het valt hardop te lezen,
wanneer je er één komma aan toevoegt.
Even terzijde: wat vind je van de
punt komma?
Goedlopende lange zinnen,
daarvoor hebben wij allerlei leestekens, de komma voorop. En voor wie graag een
beetje knutselt, de punt komma; maar dan moet die punt komma wel met recht
worden toegepast en niet worden misbruikt als vervanger van de punt. Een punt
komma is er niet om een op zichzelf staande zin zijn voorganger binnen te
smokkelen.
De zin en onzin van lange zinnen
Is met deze twee
vereisten – helderheid en hardop leesbaarheid - de schoonheid van een lange zin
verzekerd? Misschien. Maar een lange zin
– herstel: elke zin moet wel eerlijk zijn. Ik heb daar al eens over geschreven, in de blog 'Indruk wekken.'
Lange zinnen moeten
noodzakelijk zijn. Maar dat geld voor elke zin, zelfs voor de aller kortste.
Verder zijn lange(re)
zinnen noodzakelijk voor het ritme, de cadans binnen een verhaal, de afwisseling.
Er kan veel tijd mee
gemoeid gaan om een lange zin goed samen te stellen. Maar het samenstellen van
een mooie korte zin, daar gaat misschien wel tien keer zo veel tijd in zitten.